Time limit nima va qanday ishlaydi?
Time limit – bu dastur (yoki funksiya)ni ishlatishda unga ajratiladigan maksimal ijro vaqtidir. Masalan, onlayn musobaqalarda (online judge) sizning kodingiz testdan o‘tayotganda, u 1 soniya yoki 2 soniya ichida chiqishni (natija berishni) talab qiladi. Agar dastur belgilangan vaqtdan oshib ketsa, Time Limit Exceeded (TLE) xatosini qaytaradi.

Time limit qanday aniqlanadi?

1. Musobaqa yoki onlayn sudlov (online judge) platformasi tomonidan berilgan cheklovlar asosida: masalan, testlar soni va testlarning o‘lchami (ma’lumotlar hajmi).
2. Dasturni ishga tushiruvchi muhit (operatsion tizim, server tezligi, C++/Python va hokazo).
3. Tipik onlayn judge-larda bir kodga nisbatan o‘rta hisobda 1–2 soniya (ba’zan 6 soniyagacha) vaqt beriladi.

Bir soniyada nechta amal bajarilishi mumkin?
Bu, asosan, dasturlash tiliga va uning kompilyatsiya-ijro mexanizmiga, shuningdek, apparat quvvatiga bog‘liq. O‘rta hisobda:

• C/C++: 1 soniyada ~ \(3*10^8\) gacha amal bajarishi mumkin.
• Python: 1 soniyada ~ \(7*10^6\) gacha (ko‘pincha kompilyatsiya qilinadigan tillarga nisbatan sekinroq).

Albatta, bu sonlar taxminiy va juda ko‘p omillarga bog‘liq: kodda ishlatiladigan kutubxonalar, algoritm murakkabligi, CPU chastotasi, keshdan foydalanish samaradorligi, interpreter vs. JIT/kompilyator kabilar.

O nima? (Big O Notation)
Algoritm murakkabligini ifodalash uchun “Big O” (katta O) notatsiyasi ishlatiladi. Uning maqsadi: algoritmning input (kiruvchi ma’lumot) hajmi oshib borgani sari vaqt (yoki xotira) sarfi qanday o‘sishini ko‘rsatish. Masalan:

• O(1) – konstanta vaqt (hajm qancha oshmasin, vaqt deyarli o‘zgarmaydi).
• O(n) – kiruvchi ma’lumot hajmi n ga bevosita proporsional.
• O(n log n) – n * log(n) ga proporsional.
• O(\(n^2\)), O(\(2^n\)), O(\(2*n\)),  O(\(n!\)) va hokazo.

Big O nafaqat haqiqiy sekund yoki millisekundni emas, balki trendni ko‘rsatadi: input o‘sganda vaqt yoki xotira sarfi qanday o‘sishini taxmin qilish uchun qulay.

Xulosa

1. Agar kodingiz Time Limit Exceeded (TLE) bersa, ehtimoliy sabablardan biri – algoritmingiz juda sekin yoki keraksiz takrorlanuvchi amallarni bajaryapti.
2. Tezkor algoritmlarni (masalan, O(n), O(n log⁡ n) yechimlar) qidiring, sodda iteratsiyalar o‘rniga samarali ma’lumot tuzilmalardan va zamonaviy kutubxonalardan foydalaning.
3. Dasturlash tili tanlovi ham hisobga olinadi: Python bilan nisbatan sekinroq bo‘lishi mumkin, ammo to‘g‘ri uslub va optimallashtirish bilan ko‘pchilik vazifalarga yetarli bo‘ladi. C++ esa odatda tezroq kompilyatsiya qilingan kodga ega bo‘ladi.